L'ARGENT

 

วันนี้เมื่อ 23 ปีที่แล้ว หรือในวันที่ 12 ต.ค.ปี 2000 เราได้ดู one of my most favorite films of all time ซึ่งก็คือภาพยนตร์เรื่อง L’ARGENT (1983, Robert Bresson, France) ที่สมาคมฝรั่งเศส (สมัยยังอยู่ที่ถนนสาทรใต้) ในรูปแบบฟิล์มภาพยนตร์

 

เอาจริงแล้ว L’ARGENT นี่ถือเป็น “หนังที่มีความสำคัญต่อเราเทียบเท่าศาสนา” เลยนะ  เพราะพอเราดูหนังเรื่องนี้แล้วมันทำให้เรา “หวาดกลัวต่อการทำบาป” อย่างรุนแรงมาก ๆ เพราะหนังมันเริ่มด้วยการที่ตัวละครบางคนทำชั่วเล็ก ๆ น้อย ๆ และคิดว่าการทำชั่วเล็ก ๆ น้อย ๆ มันคงไม่ใช่เรื่องใหญ่หรือเรื่องร้ายแรงอะไร แต่หารู้ไม่ว่ามันจะส่งผลกระทบต่อเนื่องเป็นลูกโซ่ไปเรื่อย ๆ และทวีความรุนแรงไปจนถึงขั้นที่กลายเป็นอะไรที่หนักหนาสาหัสที่สุดในชีวิต

 

คือเหมือนศาสนาอาจจะสอนให้เรา “ละเว้นความชั่ว” โดยบอกว่าจะตกนรกหรืออะไรก็ตามแต่ ซึ่งคำสอนของศาสนามันทำให้เรากลัวการทำชั่วในระดับหนึ่งก็จริง แต่ก็เทียบไม่ติดกับหนังเรื่องนี้ ที่มันทำให้เราเห็นผลของ “การทำชั่วเพียงเล็ก ๆ น้อย ๆ” ว่ามันทวีความรุนแรงไปถึงขั้นไหนได้บ้าง

 

และเราก็ยังคงนึกถึงหนังเรื่องนี้เป็นประจำอยู่เสมอนะ ถึงแม้เวลาจะผ่านมานาน 23 ปีแล้ว เพราะอีกสิ่งหนึ่งที่เราชอบสุด ๆ จากหนังเรื่องนี้ก็คือว่า ตัวละครบางคนในหนังเรื่องนี้ เปลี่ยนสถานะจาก “เหยื่อ” และกลายเป็น “ผู้กระทำ” น่ะ ซึ่งเรากลัวอะไรแบบนี้มาก ๆ เพราะเราว่าคนเราหลาย ๆ คนชอบมองว่าตัวเองตกเป็น “เหยื่อ” ของสิ่งต่าง ๆ ตกเป็นเหยื่อของคนชั่ว, กฎหมายชั่ว, ความอยุติธรรมในสังคม, etc. ซึ่งคนเหล่านั้นก็ตกเป็น “เหยื่อ” ของความเลวร้ายต่าง ๆ ประดามีในสังคมจริง ๆ นั่นแหละ แต่ถ้าหากพวกเขาไม่ระวัง วันหนึ่งพวกเขาก็อาจจะกลายเป็น “ผู้กระทำ” ขึ้นมาได้เช่นกันโดยไม่รู้ตัว (เราเองก็เป็นหนึ่งในนั้น ยกตัวอย่างเช่น เราอาจจะโดน A ทำร้าย เราก็เลยหัวเสีย แล้วพอดีเราเจอ B มาชวนคุยกับเราตอนที่เราหัวเสียพอดี เราก็เลยตวาดใส่ B ไป โดยที่ B ไม่ได้ทำผิด ไม่รู้อีโหน่อีเหน่อะไรด้วย)

 

และหนังเรื่องนี้ก็ไม่ได้มีดีแค่ “บทเรียน” ที่เราได้รับจากหนังด้วย คือเหมือนวิธีการกำกับของหนังมันทำให้หนังทรงพลังสุดขีดและตราตรึงสุดขีดสำหรับเรามาก ๆ ทั้ง ๆ ที่การแสดงในหนังดูไม่เน้นความสมจริงเลย

 

คือหลังจากที่เราได้ดู L’ARGENT ในปี 2000 หลังจากนั้นอีกไม่กี่ปีเราก็ได้ดูหนังเรื่อง FROZEN LAND (2004, Aku Louhimies, Finland) ที่สร้างจากบทประพันธ์เรื่อง FALSE COUPON ของ Leo Tolstoy เหมือนกับ L’ARGENT เพราะฉะนั้นก็เลยอาจจะกล่าวได้ว่า FROZEN LAND ก็น่าจะให้ “บทเรียน” กับเราเหมือนกับ L’ARGENT แต่กลับกลายเป็นว่า FROZEN LAND ไม่ได้สั่นสะเทือนจิตวิญญาณของเราอย่างถอนรากถอนโคนเหมือนกับ L’ARGENT เลย ทั้ง ๆ ที่หนังสองเรื่องนี้เล่าเรื่องคล้าย ๆ กัน และให้บทเรียนเดียวกัน เพราะฉะนั้นเราก็เลยสรุปได้ว่า ถึงแม้เราจะชอบ L'ARGENT อย่างสุดขีดเพราะเราได้รับหนึ่งในบทเรียนชีวิตที่สำคัญที่สุดจากหนังเรื่องนี้ แต่หนังเรื่องนี้ไม่ได้มีดีแค่เนื้อหาของหนังหรือบทเรียนที่เราได้รับจากหนังเท่านั้น เพราะการกำกับของ Bresson มันสั่นสะเทือนจิตวิญญาณของเราอย่างสุดขั้วหัวใจมาก ๆ และมันก็เลยทำให้เราซึ้งกับเนื้อหาหรือบทเรียนจากหนังมาก ๆ ในขณะที่หนังเรื่องอื่น ๆ ที่ดูเหมือนจะพยายามสอนเราหรือให้บทเรียนกับเราเช่นเดียวกัน กลับไม่สามารถสั่นสะเทือนเราได้เลย

 

เสียดายที่เราไม่ได้มีเวลาตามดูพวก “ละครคุณธรรม” อยากรู้เหมือนกันว่ามีค่ายไหนทำ “ละครคุณธรรม” แบบ Bressonian หรือแบบ L’ARGENT ออกมาบ้าง