FROM WHAT IS BEFORE (PART TWO)

FROM WHAT IS BEFORE (2014, Lav Diaz, Philippines, 338min, A+30) ตอนสอง

ตอนแรกอ่านได้ที่นี่

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10208598913353646&set=a.10208356859102441.1073741934.1333811571&type=3&theater

เสียดายที่ไม่ได้รีบจดบันทึกความรู้สึกที่มีต่อหนังเรื่องนี้ไว้ให้หมด เราดูไปตั้งแต่วันที่ 6 ธ.ค. ตอนแรกรู้สึกเหมือนกับว่ามีอะไรที่อยากเขียนเยอะเหมือนกัน แต่พอผ่านมา 1 เดือนเราก็ลืมไปหมดแล้วว่าอยากเขียนอะไรบ้าง อย่างไรก็ดี เราจะจดบันทึกแค่เท่าที่พอจำได้ในตอนนี้แล้วกัน เพราะถ้าไม่รีบจดในวันนี้ เราก็จะยิ่งลืมมันหนักยิ่งขึ้นไปอีก

1.สิ่งที่เรารู้สึกว่า FROM WHAT IS BEFORE มันต่างจากหนังเรื่องอื่นๆของ Lav Diaz ก็คือว่า ช่วงโมงแรกเราจูนตัวเองให้เข้ากับมันได้ยากพอสมควร 555 เพราะหนังเรื่องนี้มันเล่าเรื่องของตัวละครหลายๆคนในหมู่บ้านน่ะ แล้วหนังมันก็ชอบถ่ายระยะไกล เส้นเรื่องในชั่วโมงแรกก็ไม่ชัดเจน เราดูแล้วงงเลยว่าใครเป็นใคร มีสถานะอะไร และมันจะไปขัดแย้งอะไรกับใคร หรืออะไรคือ conflict หลักในชีวิตของตัวละครแต่ละตัว คือชั่วโมงแรกเรายังจับต้นชนปลายไม่ถูก ไม่รู้ว่าใครเป็นใคร สำคัญยังไง

แต่เรารู้สึกว่าเราไม่เคยเจอปัญหานี้กับหนังเรื่องอื่นๆของ Lav Diaz นะ โดยเฉพาะหนังที่เอาชื่อตัวละครมาตั้งเป็นชื่อเรื่องอย่าง FLORENTINA HUBALDO, CTE (2012) และ HEREMIAS (2006, 540min) เพราะหนังสองเรื่องนี้เรารู้เลยว่าเราจะโฟกัสไปที่ใคร ตัวละครตัวไหน ส่วนหนังอย่าง NORTE, THE END OF HISTORY (2013, 250min), MELANCHOLIA (2008, 450 min) และ DEATH IN THE LAND OF ENCANTOS (2007, 540min) ก็มีตัวละครหลักแค่ 3 ตัวได้มั้งในช่วงชั่วโมงแรก เราก็เลยโฟกัสได้ง่ายอยู่ดี ส่วนหนังอย่าง CENTURY OF BIRTHING (2011) เราอาจจะงงๆหน่อยในช่วงแรกว่าใครมันจะมีบทบาทอะไรยังไง แต่พอมีฉากตัวละครหญิงคนนึงมาพูด monologue อย่างพิสดารประมาณครึ่งชั่วโมง เราก็จูนติดกับหนังทันที 555

แต่พอผ่านช่วงชั่วโมงแรกใน FROM WHAT IS BEFORE ไปได้ เราก็เริ่มจำตัวละครได้ และเริ่มจูนติดกับหนังนะ เพียงแต่ว่าเราเหมือนไม่เคยรู้สึกอะไรแบบนี้กับหนังเรื่องอื่นๆของ Lav Diaz น่ะ

2.ชอบที่ Lav Diaz ไม่ได้ให้ภาพขาวจัดดำจัดระหว่างสองยุคสมัยน่ะ คือในหนังเรื่องนี้เราจะนึกถึงความแตกต่างระหว่างยุคในสองรูปแบบ นั่นก็คือความแตกต่างระหว่าง “ยุคที่ผู้คนนับถือผี ก่อนศาสนาคริสต์จะเข้ามา” กับ “ยุคที่ศาสนาคริสต์เข้ามาแล้ว”  และความแตกต่างระหว่าง “ยุคก่อนกฎอัยการศึก” กับ “ยุคหลังการประกาศกฎอัยการศึก” แต่ Lav Diaz ไม่ได้ประณามกฎอัยการศึกและเผด็จการทหารโดยใช้วิธีการวาดภาพสังคมยุคก่อนกฎอัยการศึกให้เหมือนกับสวนอีเดนบนสรวงสวรรค์แต่อย่างใด คือไม่ได้มีการ romanticize ยุคก่อนมาร์กอส และไม่ได้ romanticize การนับถือผีน่ะ Lav Diaz เพียงแต่นำเสนอมันไปตามความเป็นจริงว่ายุค “ก่อน” มันก็เหี้ยๆห่าๆมีปัญหาของมันเองน่ะแหละ เพียงแต่ว่าพอทหารเข้ามา ทุกอย่างมันก็เลยเลวร้ายขึ้นกว่าเดิมอีกหลายเท่า

ตัวละครบาทหลวงในหนังเรื่องนี้ก็กลมดีด้วย คือมีทั้งข้อดีข้อเสียในตัวเอง ข้อดีของเขาคือการที่เขาเหมือนจะต่อต้านเผด็จการทหาร แต่ข้อเสียของเขาก็คือการพยายามโกหกคนในหมู่บ้านเพื่อปกปิดการฆ่าตัวตายของตัวละครตัวหนึ่ง

3.ตัวละคร Heding นี่รุนแรงมากๆ สมควรโดนตบจริงๆ อีกตัวที่สมควรโดนตบคือหญิงสาวหัวหน้าแก๊งทหารบ้านที่ออกมาข่มขู่คุกคามคนในหมู่บ้าน

4.ตัวละครกวีที่กลับมาใช้ชีวิตในหมู่บ้าน ทำให้นึกถึงพระเอกใน DEATH IN THE LAND OF ENCANTOS ด้วย

5.ชอบฉากที่ฝนตกแล้วตัวละครเหมือนไปติดอยู่บนกองดินอะไรสักอย่างขณะน้ำไหลบ่ามาด้วย รู้สึกว่าอารมณ์ในฉากนั้นมันน่าสนใจมาก ถ้าเข้าใจไม่ผิด ฉากนั้นเป็นการ improvise ไม่ได้มีบทล่วงหน้า เพราะ Lav Diaz บอกว่า ฝนที่ตกในแต่ละฉากในหนังเรื่องนี้ เป็นฝนจริง ไม่ได้มีการเขียนบทไว้ก่อนว่าฝนจะตกหรือไม่ตกในฉากนั้น

6.ก่อนดูหนังเรื่องนี้ เราไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่า เผด็จการทหารยุคมาร์กอสมีการสร้างข่าวลวงข่าวลือต่างๆมากมายเพื่อผลในการควบคุมประชาชนด้วย ทั้งข่าวลือเรื่องคนที่ถูกผีปอบ (Aswang) สูบเลือดจนตาย, การเผาบ้าน และการยุแยงตะแคงรั่วให้คนในหมู่บ้านไม่ไว้วางใจซึ่งกันและกัน แต่พอคิดไปคิดมาแล้ว ทั้งในยุค 6 ต.ค. 2519 และยุค 8 ปีที่ผ่านมา เราก็ได้เห็นข่าวลวงข่าวลืออะไรต่างๆมากมายในไทยเหมือนกัน

7.พอดูแล้วก็เลยรู้สึกว่า ถ้าหาก FROM WHAT IS BEFORE นำเสนอปัญหาชีวิตชาวบ้านยุคก่อนมาร์กอส, EVOLUTION OF A FILIPINO FAMILY (2004, Lav Diaz, 647min) นำเสนอชีวิตชาวบ้านยุคมาร์กอส หนังที่ควรจะฉายต่อจาก 2 เรื่องนี้ก็คือ FIGHT FOR US (1989, Lino Brocka) ที่นำเสนอชีวิตชาวบ้านในยุค Corazon Aquino เพราะ FIGHT FOR US แสดงให้เห็นว่า ชาวบ้านในชนบทก็ยังคงถูกกลุ่มทหารบ้านเข่นฆ่าต่อไป แม้มาร์กอสจะหมดอำนาจไปแล้วก็ตาม